LIMONITE – Minerał Limonit

Limonitem (eng. Limonite, ros. Лимонит) nazywamy mieszaninę tlenków i wodorotlenków żelaza o zbliżonym składzie chemicznym: 2Fe₂O₃ x 3H₂O. Dawniej uważany za minerał, aktualnie stwierdzono, iż budują go minerały takie jakie goethyt, maghemit, hematyt, lepidokrokit, hisingeryt, pitticit, jarosyt, minerały ilaste, kwarc, kalcyt i inne.

Limonit
Poch.: ZG Futoma w Błażowej, Podkarpackie, Polska
Okaz znaleziony w 2015 roku. Kol. Piotr Zając

Nazwa limonit pochodzi od greckiego słowa λειμωυ oznaczającego łąkę, nawiązując do jego powszechnego występowania w postaci rud darniowych na terenach podmokłych. Została ona nadana przez niemieckiego mineraloga Johanna Friedricha Ludwiga Hausmanna w 1813 roku. Jest to najpowszechniejsza nazwa, aczkolwiek używa się również określeń takich jak: żelaziak brunatny, ochra, czap żelaza, ruda skalista, skalak, turgit i wiele innych związanych z formą lub miejscem występowania.

Blok zlimonityzowanego syderytu ilastego
Poch.: Cegielnia Sowa, Częstochowa, Śląskie, Polska
Fot. Marcin Krakowian

L. jest w istocie formą naturalnej rdzy. Jest bardzo powszechny charakteryzując się przy tym dużym bogactwem odmian. Najczęściej przyjmuje postać luźnych, ziemistych, bardzo drobnoziarnistych mas określanych jako rudy darniowe (i podobne). Występuje również w skupieniach zbitych nacieków stalaktytowych lub nerkowatych, gruzłowych, kulistych, skorupowych i innych przyjmując analogiczne formy skupień co goethyt. Często występuje w formach konkrecji. Charakteryzuje się barwami żółtymi, brunatnymi oraz czarnymi. Posiada ziemisty, matowy, porcelanowy lub szklisty połysk oraz żółtobrunatną rysę. Twardość około 5 w skali Mohsa. Niekiedy powierzchniowo wykazuje iryzację.

W zależności od barwy i intensywności iryzacji niekiedy wspomina się również o tzw. „turgicie” czyli iryzujących mieszaninach tlenków i wodorotlenków żelaza (odrzucone przez komisję IMA).

„Turgit” na powierzchni kambryjskiego piaskowca kwarcytowego
Poch.: Podwiśniówka, Świętokrzyskie, Polska
Okaz znaleziony w 2015 roku. Kol. Piotr Zając

„Turgit” z kalcytem w sferosyderycie ilastych
Poch.: Cegielnia Sowa, Częstochowa, Śląskie, Polska
Okaz znaleziony w 2015 roku. Kol. Piotr Zając

L. powstaje przede wszystkim w strefach wietrzenia innych rud żelaza oraz w wyniku procesów hydrotermalnych i sedymentacyjnych w jeziorach, bagniskach czy przybrzeżnych wodach morskich.

W przeszłości limonit był wykorzystywany na dużą skalę jako ruda żelaza. Aktualnie eksploatacja limonitu opłacalna jest jedynie w przypadku dużych nagromadzeń lub przy okazji wydobycia innych rud żelaza. Wykorzystywany jest również jako surowiec do produkcji barwników.

Zlimonityzowany poziom syderytu ilastego (przy powierzchni)
Wychodnia rudy, cegielnia Sowa. Fot. Marcin Krakowian

Najbardziej znane złoża limonitu występują w Szwecji i Finlandii. Kolekcjonerskie okazy znajdywane są w rejonie Konga, Angoli, Algierii, Maroka, Kanady, Brazylii, Francji, Hiszpanii, Włoch, Kuby , Indii, Niemiec i Luksemburga. W Polsce jest rozpowszechniony głównie w postaci rudy darniowej i łąkowej. Okazy dobrej jakości można znaleźć w rejonie śląsko-krakowskim, kieleckim (Wiśniówka, Podwiśniówka),  Dolnym śląsku (Stanisławów, Dębowiec) i Podkarpaciu (Rabe).

Piotr Zając
realgarblog.com