CHALCEDONY – Minerał Chalcedon

Chalcedon (eng. Chalcedony, ros. Халцедон) jest krzemianem, skrytokrystaliczną odmianą kwarcu o wzorze SiO₂. W literaturze można znaleźć informacje, iż budują go mikrowłókna kwarcu ułożone pasmowo lub promieniście. Nowe badania wykazały jednak, że prócz kwarcu buduje go również inny minerał krzemianowy – mogánit.

Chalcedon w czercie
Poch.: Mydlniki, Kraków, Małopolskie, Polska
Okaz znaleziony w 2018 roku. Kol. Piotr Zając

Chalcedon
Poch.: Nowy Kościół, Dolnośląskie, Polska
Kol. Piotr Zając

Nazwa chalcedonu pochodzi od miasta Chalcedon (Kalkidoy) w pobliżu Stambułu. Był on znany już w starożytności, wykonywano z niego wiele przedmiotów użytkowych, a także ozdoby i biżuterię.

Chalcedon
Poch.: Kötelesmező, Marmarosz, Rumunia

Chalcedon
Poch.: Sidi Rahal, Maroko
Kol. Piotr Zając

Chalcedon
Poch.: Posądza k. Proszowic, Małopolskie, Polska
Okaz znaleziony w 2012 roku. Kol. Piotr Zając

Chalcedon jest minerałem bardzo pospolitym.
Tworzy m.in. skupienia skrytokrystaliczne, zbite, sferolityczne i naciekowe. Występuje również w wielu różnych odmianach takich jak: agat, onyks, chryzopraz, karneol, sard, plazma, heliotrop, krzemień itd. Najbardziej znaną i rozpoznawalną odmianą jest agat – odmiana charakteryzująca się obecnością warstw chalcedonu o różnych barwach.

Agat w porfirze kwarcowym
Poch.: Nowy Kościół, Dolnośląskie, Polska
Kol. Piotr Zając

Krzemień pasiasty
Poch.: Sródborze, Świętokrzyskie, Polska

Chryzopraz
Poch.: Szklary, Dolnośląskie, Polska

Agat
Poch.: Bierkowice, Dolnośląskie, Polska
Rozmiar okazu: 7,8 cm x 4,4 cm
Kol. Piotr Zając

Agat
Poch.: Sokola nad Nysą Małą, Dolnośląskie, Polska
Kol. Piotr Zając

Agat
Poch.: Maroko
Kol. Piotr Zając

Twardość chalcedonu to 6,5 w skali Mohsa, gęstość około 2,6 g/cm³. Połysk jest tłusty lub szklisty, rysa biała.
Chalcedon powstaje przede wszystkim w wylewnych skałach wulkanicznych (paleobazalty; migdałowce) gdzie wypełnia pustki i pęcherze gazowe podczas stygnięcia lawy. Tworzy się również w skalach osadowych, metamorficznych oraz w wyniku procesów hydrotermalnych. Może być wynikiem przekrystalizowania opalu oraz często stanowi spoiwo dla wielu skał okruchowych.

Chalcedon
Poch.: Szklary, Dolnośląskie, Polska
Kol. Piotr Zając

Chalcedon
Poch.: Szklary, Dolnośląskie, Polska
Rozmiar druzy: 3 cm. Kol. Piotr Zając

Największe złoża chalcedonu występują na obszarze Brazylii (Rio Grande do Sul), Urugwaju oraz Indii (Dekan).
W Polsce dobrej jakości okazy znane są przede wszystkim z Sudetów (m.in. Lubiechowa, Nowy Kościół, Płuczki Górne). Spotykane są również w Małopolsce (Wolbrom, Regulice, Rudno).
Chalcedon stanowi główny składnik chalcedonitów (Inowłódź).

Chalcedon in situ
Poch.: Okolice Skarðsheidi, Islandia
Autor fot.: Mikołaj Stanisław Dunikowski

Chalcedon
Kol. Piotr Zając

Agat żyłowy
Poch.: Teliatko, Dobšiná, Słowacja
Kol. Piotr Zając

Krzemień jurajski wypełniony kryształami kwarcu
Poch.: Jaskinia Jasna, Zakrzówek, Kraków, Małopolskie, Polska
Kol. Piotr Zając

Piotr Zając
realgarblog.com

Literatura:

• Książkiewicz M., 1968: Geologia dynamiczna. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
• Praca zbiorowa; red. Manecki A., Muszyński M., 2008: Przewodnik do petrografii. Uczelniane wydawnictwa naukowo-dydaktyczne AGH, Kraków.
• Żaba J., 2010: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Videograf II, Chorzów.
• Szełęg E., 2010: Atlas minerałów i skał. Część 1 – minerały. Pascal, Bielsko-Biała.
• Kouřimský J., 1995: Minerały i skały ilustrowana encyklopedia. Delta, Warszawa.
• Red. Łukawski K., 1999: Skarby ziemi. Kolekcja minerałów i drogich kamieni. De Agostini Polska, Warszawa.
• www.mindat.org.