CZANTORIA – Ustroń Poniwiec

Sto lat temu w dolinie potoku Poniwiec rozpoczęto eksploatację piaskowca godulskiego. Materiał ten wykorzystywany był do budowy dróg, szlaków kolejowych oraz wytwarzano z niego kostkę brukową i krawężniki. Największy z tutejszych zakładów – Czantoria działał najdłużej, począwszy od dwudziestolecia międzywojennego, aż do roku 1976. Kamieniołom zlokalizowany jest na północnym zboczu góry Kończyn będącą częścią masywu Czantorii.

Widok na południową ścianę kamieniołomu Czantoria

Skarb ukryty w ustrońskim lesie…

Do kamieniołomu wybraliśmy się rodzinnie w trakcie majowego urlopu. Wyjątkowo nieprzygotowani w teren, bez wcześniejszego rozeznania. Szybki rzut okiem na mapę i do celu. Główny plan dnia zakładał zdobycie Wielkiej Czantorii, chociaż finalnie pogoda zmusiła nas do późniejszego skorygowania naszych zamiarów. W każdym razie kierując się drogą Wisła Skoczów (DW 941)(a raczej wlokąc się w korku z Wisły), skręcając na zachód w ulicę Akacjową, dotarliśmy praktycznie pod sam kamieniołom, chociaż jeszcze o tym nie wiedzieliśmy. Porastające ze wszystkich stron drzewa raczej nie wskazywały, że jesteśmy w dobrym miejscu i dopiero po odbiciu ścieżką w górę, odkrył się przed nami pełen ogrom ustrońskiego kamieniołomu.

Mapa lokalizacyjna kamieniołomu

Okolica była niezwykła tym bardziej, że weszliśmy z gęstego lasu do rozległej pustej przestrzeni. Na tym etapie spodziewaliśmy się raczej skromnego odsłonięcia, niezbyt dostępnego i nieco ukrytego pośród drzew. Wielka polana i majestatyczne skały – wysokość ścian w kamieniołomie dochodzi do 50 metrów, więc widok zrobił na nas wrażenie.

Dowód na przystępność miejsca…wchodząc na Czantorię z wózkiem (ewentualnie X-lander, wózek który wyjedzie wszędzie 🙂 ) 

W tym miejscu pasuje mi wspomnieć, że dzisiejszy wpis jest typowo geoturystyczny i niestety nie będzie tutaj spaktakularnych odkryć minerałów. Czasami zdarza się, że z terenu wracamy bez okazów, ale z głową pełną pięknych widoków czy świetnie spędzonego czasu. Takie chwile też należą do kolekcjonerskiej pasji i są nam równie cenne. Dlatego też, prócz przedstawienia majestatycznych pejzaży, dopełnię jeszcze temat informacjami o przedmiocie niegdysiejszej eksploatacji, czyli dolnych warstwach godulskich.

Masywne bloki piaskowców godulskich

W kamieniołomie Czantoria odsłonięta jest górnokredowa formacja godulska jednostki śląskiej powstała około 100 mln lat temu. Profil reprezentowany jest przez bardzo grube i grube ławice piaskowców zlepieńcowatych i masywnych, charakteryzujących się głębokimi powierzchniami erozyjnymi, licznymi powierzchniami amalgamacji oraz widocznymi w niektórych ławicach pięknie zachowanymi strukturami kroplowymi i miseczkowymi. Wśród piaskowców zlepieńcowatych występują liczne otoczaki o wielkości przekraczającej 20 cm i zróżnicowanym składzie petrograficznym, reprezentowanym przez skały wszystkich trzech grup. Często w ich obrębie występują również kilkudziesięciocentymetrowe fragmenty ławic piaskowców i wapieni. W dolnej części profilu widoczny jest płat ześlizgowy warstw lgockich (kilkumetrowej miąższości) z dobrze widocznymi dajkami klastycznymi. Kompleks ten zbudowany jest w przewadze z facji mułowców z piaskowcami (Golonka, et al 2013).

Elementy dawnej zabudowy 

Profil w Poniwcu obejmuje sekwencje kanałowe erozyjne wewnętrznego głębokowodnego stożka podmorskiego. Posiada on znaczne walory poznawcze i dydaktyczne, będąc jednym z najlepiej dokumentujących wykształcenie kanałów erozyjnych stożka wewnętrznego w Karpatach polskich.

Naprzemianległe warstwy piaskowców i mułowców

Przegląd powyżej opisywanych utworów:

Od czasu zamknięcia kamieniołomu na jego ścianach i w dnie wyrobiska postępuje sukcesja naturalna. Rozwija się roślinność, a teren powoli zarasta. W latach 90tych XX w. na obszarze dawnego zakładu funkcjonowało składowisko odpadów komunalnych, jednak później teren poddano remediacji, dzięki czemu jest on dostępny w obecnej formie. Widok majestatycznych ścian to prawdziwy skarb dla oczu, natomiast dla mnie Czantoria stanowi wstęp przed kolejnym, bardziej kolekcjonerskim tematem terenowym z tego regionu. O tym już wkrótce 🙂

Marcel opanowujący trudną sztukę chodzenia po terenie kam. Czantoria

Piotr Zając
realgarblog.com

Literatura:

• • Dorda A. (red.) 2009: Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 – Zielona Księga Beskidzkiej 5. Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, Cieszyn.
  • Golonka J., Krobicki M., Miśkiewicz K., Słomka T., Waśkowska A., Doktor M., 2013: Geopark „Beskid Śląsko-Morawsko- Żywiecki”– najstarsze utwory Karpat fliszowych. Przegląd Geologiczny, nr 61, 277–285. 
  • Słomka T., et al., 2006: Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce. AGH, Kraków.