CZANTORIA – Ustroń Poniwiec

CZANTORIA / USTROŃ PONIWIEC 
Śląskie, Polska

100 lat temu w dolinie potoku Poniwiec rozpoczęto eksploatację piaskowca godulskiego. Materiał ten wykorzystywany był do budowy dróg, szlaków kolejowych oraz wytwarzano z niego kostkę brukową i krawężniki. Największy z tutejszych zakładów – Czantoria działał najdłużej, począwszy od dwudziestolecia międzywojennego, aż do roku 1976. Kamieniołom zlokalizowany jest na północnym zboczu góry Kończyn będącą częścią masywu Czantorii.

Widok na południową ścianę kamieniołomu Czantoria

.

Do kamieniołomu wybraliśmy się rodzinnie w trakcie majowego urlopu. Wyjątkowo nieprzygotowani w teren, bez wcześniejszego rozeznania. Szybki rzut okiem na mapę i do celu. Główny plan dnia zakładał zdobycie Wielkiej Czantorii, chociaż finalnie pogoda zmusiła nas do późniejszego skorygowania naszych zamiarów. W każdym razie kierując się drogą Wisła Skoczów (DW 941)(a raczej wlokąc się w korku z Wisły), skręcając na zachód w ulicę Akacjową, dotarliśmy praktycznie pod sam kamieniołom, chociaż jeszcze o tym nie wiedzieliśmy. Porastające ze wszystkich stron drzewa raczej nie wskazywały, że jesteśmy w dobrym miejscu i dopiero po odbiciu ścieżką w górę, odkrył się przed nami pełen ogrom ustrońskiego kamieniołomu.

Mapa lokalizacyjna kamieniołomu

Okolica była niezwykła tym bardziej, że weszliśmy z gęstego lasu do rozległej pustej przestrzeni. Na tym etapie spodziewaliśmy się raczej skromnego odsłonięcia, niezbyt dostępnego i nieco ukrytego pośród drzew. Wielka polana i majestatyczne skały – wysokość ścian w kamieniołomie dochodzi do 50 metrów, więc widok zrobił na nas wrażenie.

Dowód na przystępność miejsca…wchodząc na Czantorię z wózkiem (ewentualnie X-lander, wózek który wyjedzie wszędzie 🙂 ) 

W tym miejscu pasuje mi wspomnieć, że dzisiejszy wpis jest typowo geoturystyczny i niestety nie będzie tutaj spaktakularnych odkryć minerałów. Czasami zdarza się, że z terenu wracamy bez okazów, ale z głową pełną pięknych widoków czy świetnie spędzonego czasu. Takie chwile też należą do kolekcjonerskiej pasji i są nam równie cenne. Dlatego też, prócz przedstawienia majestatycznych pejzaży, dopełnię jeszcze temat informacjami o przedmiocie niegdysiejszej eksploatacji, czyli dolnych warstwach godulskich.

Masywne bloki piaskowców godulskich

W kamieniołomie Czantoria odsłonięta jest górnokredowa formacja godulska jednostki śląskiej powstała około 100 mln lat temu. Profil reprezentowany jest przez bardzo grube i grube ławice piaskowców zlepieńcowatych i masywnych, charakteryzujących się głębokimi powierzchniami erozyjnymi, licznymi powierzchniami amalgamacji oraz widocznymi w niektórych ławicach pięknie zachowanymi strukturami kroplowymi i miseczkowymi. Wśród piaskowców zlepieńcowatych występują liczne otoczaki o wielkości przekraczającej 20 cm i zróżnicowanym składzie petrograficznym, reprezentowanym przez skały wszystkich trzech grup. Często w ich obrębie występują również kilkudziesięciocentymetrowe fragmenty ławic piaskowców i wapieni. W dolnej części profilu widoczny jest płat ześlizgowy warstw lgockich (kilkumetrowej miąższości) z dobrze widocznymi dajkami klastycznymi. Kompleks ten zbudowany jest w przewadze z facji mułowców z piaskowcami (Golonka, et al 2013).

Elementy dawnej zabudowy 

Profil w Poniwcu obejmuje sekwencje kanałowe erozyjne wewnętrznego głębokowodnego stożka podmorskiego. Posiada on znaczne walory poznawcze i dydaktyczne, będąc jednym z najlepiej dokumentujących wykształcenie kanałów erozyjnych stożka wewnętrznego w Karpatach polskich.

Naprzemianległe warstwy piaskowców i mułowców

Przegląd powyżej opisywanych utworów:

Od czasu zamknięcia kamieniołomu na jego ścianach i w dnie wyrobiska postępuje sukcesja naturalna. Rozwija się roślinność, a teren powoli zarasta. W latach
90tych XX w. na obszarze dawnego zakładu funkcjonowało składowisko odpadów komunalnych, jednak później teren poddano remediacji, dzięki czemu jest on dostępny w obecnej formie. Widok majestatycznych ścian to prawdziwy skarb dla oczu, natomiast dla mnie Czantoria stanowi wstęp przed kolejnym, bardziej kolekcjonerskim tematem terenowym z tego regionu. O tym już wkrótce 🙂

Marcel opanowujący trudną sztukę chodzenia po terenie kam. Czantoria

Piotr Zając
realgarblog.com

Literatura:

• • Dorda A. (red.) 2009: Osobliwości i atrakcje przyrodnicze Beskidzkiej 5 – Zielona Księga Beskidzkiej 5. Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, Cieszyn.
  • Golonka J., Krobicki M., Miśkiewicz K., Słomka T., Waśkowska A., Doktor M., 2013: Geopark „Beskid Śląsko-Morawsko- Żywiecki”– najstarsze utwory Karpat fliszowych. Przegląd Geologiczny, nr 61, 277–285. 
  • Słomka T., et al., 2006: Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce. AGH, Kraków.