Borek Fałęcki w Krakowie. Gipsy przy ul. Armatury

Są takie miejsca, dzięki którym upewniamy się, że poszukiwań minerałów nie można ograniczać wyłącznie do znanych i od lat eksploatowanych lokalizacji. W lecie 2024 roku na skrzyżowaniu ul. Zakopiańskiej z ul. Armatury w Krakowie (dz. IX Łagiewniki-Borek Fałęcki) powstał wykop pod budowę budynku usługowego. Prowadzone prace odsłoniły mioceńskie iły, a co za tym idzie liczne żyły i wkładki gipsu. Krakowskie gipsy występują dość powszechnie, jednak każde ich odsłonięcie okraszone jest nutą ciekawości, czy przypadkiem nie trafiły się jakieś lepsze okazy.

Krakowskie gipsy na południu miasta

Gips (eng. Gypsum, ros. Гипс) to pospolity minerał z grupy siarczanów (bywa również skałą monomineralną), uwodniony siarczan wapnia o wzorze CaSO₄ x 2H₂O. Jest to ewaporat, który na obszarze krakowskim krystalizował jako produkt odparowywania w ciepłym mioceńskim morzu wypełniającym zapadlisko przedkarpackie.

Krakowskie gipsy występują głównie w południowo-zachodniej części Krakowa (w mniejszych ilościach również na północ – np. Tonie czy Modliczka) w obrębie iłów piętra opolskiego. Reprezentowane są przez trzy odmiany: gips włóknisty (szpat satynowy), gips szablasty oraz alabaster. Kiedyś eksploatowane w licznych niewielkich kopankach, w miejscach na których dziś są drogi, bloki czy całe osiedla.

Znajdywanie gipsów dla krakowian nie jest niczym szczególnym. Tak jak obecność krzemieni w obrębie wapieni jurajskich jest dla wszystkich oczywista (lub przynajmniej dla większości), tak mieszkańcy dzielnic Dębniki, Swoszowice czy Kurdwanów kojarzą gipsy (a w szczególności alabastry) obecne na terenach zielonych czy w wykopach. Przypominam tutaj mój tekst z początków bloga, gdzie w latach 2011/2012 podczas prac nad rozbudową infrastruktury na osiedlu Ruczaj, w wykopach i na hałdach znajdywaliśmy okazy, które do dziś zdobią nasze kolekcje.

Warto obserwować świat wokół nas. Minerały mogą być wszędzie, również tam, gdzie się ich nie spodziewacie 🙂

Piotr Zając
realgarblog.com