Maficzne minerały

Minerały maficzne, minerały ciemne (eng. mafic minerals) – barwne bądź zabarwione minerały mające wpływ na ogólną barwę skały. Objętościowy udział minerałów ciemnych w skale pozwala na wyznaczenie tzw. wskaźnika barwy M’, będącego podstawą do nadawania niektórym skałom magmowym i metamorficznym przedrostków: mela- (ciemniejszy od typowej) i leuko- (jaśniejszy od typowej), np. meladioryt, leukogranit itd.

Dobrymi przykładami minerałów maficznych są:

Hornblendyt pochodzący z Lubachowa. Ultramaficzna skała magmowa (zbudowana niemal wyłącznie z minerałów maficznych – amfiboli szeregu hornblendy)

Ze względu na zawartość minerałów maficznych M’, zgodnie z ustaleniami Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS), skały magmowe dzieli się na cztery grupy:

• leukokratyczne – o niskiej zawartości składników ciemnych (M’ <35%),
• mezokratyczne – zawierające zbliżone ilości składników jasnych i ciemnych (M’ = 35-65%),
• melanokratyczne – zbudowane głównie z ciemnych minerałów (M’ = 65-90%),
• ultramaficzne – zbudowane niemal wyłącznie ze składników ciemnych (M’ = powyżej 90%).

Skały magmowe zawierające powyżej 65% minerałów maficznych M’ (melanokratyczne i ultramaficzne) określa się nieformalną nazwą: skały maficzne.

Klasyfikacja skał plutonicznych o M < 90%, z uwzględnieniem wskaźnika barwy M’ (Manecki, Muszyński 2008  fide Le Maitre i in. 1989).

Wśród minerałów maficznych skał magmowych stosuje się również określenie minerały femiczne, nawiązujące nazwą do symboli chemicznych Fe i Mg. Minerałami femicznymi są krzemiany żelaza, magnezu i wapnia. Zaliczamy do nich amfibole, pirokseny i oliwiny (Downarowicz 1959). Klasyfikacja wynika z przeliczeń wyników analiz chemicznych danej skały magmowej (Żaba 2010).

Andezyt z Góry Wdżar. Obojętna skała magmowa wylewna z grupy andezytoidów i bazaltoidów. Wylewny odpowiednik diorytu. Zawiera do 90% plagioklazów w stosunku do skaleni potasowych (do 10%), do 5% kwarcu, 25-50% minerałów ciemnych (Szełęg 2010).

Skały plutoniczne (magmowe o jawnokrystalicznej strukturze, która została uformowana na znacznej głębokości), zgodnie z ustaleniami Podkomisji ds. Systematyki Skał Magmowych w IUGS, klasyfikuje się na podstawie składu modalnego. Ze względu na zawartość minerałów maficznych (M’), skały plutoniczne dzieli się na dwie grupy:

I – skały o zawartości < 90% minerałów maficznych (M’ = 0-90%),
II – skały zawierające > 90% minerałów maficznych, tj. ultramafity.

Ciasto skalne andezytu z fenokryształami hornblendy

Piotr Zając
realgarblog.com

Literatura:

• • Downarowicz W., 1959: Zarys mineralogii. Wydawnictwa geologiczne, Warszawa.
  • Praca zbiorowa; red. Manecki A., Muszyński M., 2008: Przewodnik do petrografii. Uczelniane wydawnictwa naukowo-dydaktyczne AGH, Kraków.
  • Szełęg E., 2010: Atlas minerałów i skał. Część 1 – minerały. Pascal, Bielsko-Biała.
  • Żaba J., 2010: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Videograf II, Chorzów.