Bazaltowa Skałka – Rezerwat przyrody Biała Woda

Jesteś w Pieninach i spacerujesz sobie w Rezerwacie przyrody Biała Woda. Poruszasz się żółtym szlakiem, odbijasz ok. 200 m na północny-wschód w stronę pól, widzisz skały i doznajesz dziwnego uczucia…coś tu nie gra. Czujesz się jakbyś był w Sudetach…🌄

O CO CHODZI? CHODZI O BAZALT!

Rezerwat Biała Woda w Jaworkach. Tablica informacyjna w rezerwacie

BAZALTOWA SKAŁKA — karta lokalizacji. Stan na sierpień 2021 roku
Rezerwat przyrody Biała Woda, Jaworki, Szczawnica, Małopolskie, Polska

Bazaltowa Skałka to pomnik przyrody nieożywionej i osobliwość geologiczna znajdująca się około 500 m na wschód w linii prostej od wejścia do rezerwatu Biała Woda k. Szczawnicy. Jedyna bazaltowa skała Pienińskiego Pasa Skałkowego w granicach Polski. Jest to tzw. olistolit czyli oderwany i przemieszczony w późnej kredzie fragment bazaltowego bloku, który zaległ wśród zlepieńców formacji jarmuckiej. Około 110 mln lat temu w wyniku ruchów górotwórczych lawa bazaltowa wydostawała się na podmorski grzbiet czorsztyński tworząc bazaltową pokrywę, której oderwany fragment możemy dziś obserwować.

Zgrana geoekipa

Wychodnia bazaltowego olistolitu, mimo niewielkich rozmiarów: 7 m x 8 m x 3,5 m stanowi ciekawy obiekt geoturystyczny o wysokiej randze naukowej i dydaktycznej. W skałce obserwować można cios termiczny, który po wschodniej stronie wychodni obecny jest jako cios skorupowy, a po stronie zachodniej (mocno zarastającej) cios słupowy. W obrębie bazaltowej skały dość licznie występują niewielkie (z moich obserwacji wynika, że wielkości ok. 1 cm) pęcherzyki pogazowe. Najczęściej są puste, czasami wtórnie wypełnione przez kalcyt.

Cios termiczny skorupowy

Pęcherzyki pogazowe w bazalcie

Bazaltowa Skałka na mapach google była nie dość, że źle oznaczona, to jeszcze pod znacznikiem zamieszczone są fotografie innych skał z Rezerwatu. Dodałem propozycję zmiany w GM (już zaakceptowane 🙂 ), ale przede wszystkim wrzuciłem lokalizację obiektu do aplikacji Daj Kamienia Znajdziecie ją w dziale „lokalizacje geoturystyczne”.

Zrzut z działu lokalizacje geoturystyczne app Daj Kamienia

Pod Bazaltową Skałką zebrałem kilka próbek, żeby przyjrzeć się jaki „diabeł w niej siedzi” 🙂 Jest to pomnik przyrody, więc stukania młotkiem nie było; musiałem zadowolić się luźnymi skałami na ścieżce, chociaż i tak jestem mile zaskoczony efektami.

Kryształy kalcytu in situ w otwartym pęcherzyku wielkości ok. 1,5 cm

Bazalt z pęcherzykami pogazowymi wtórnie wypełnionymi kalcytem

Z próbek które przywiozłem, po wytrawieniu kalcytowych migdałków, w znakomitej większości pęcherzyków zaobserwowałem bardzo drobne, ale (z uwagi na wysoki połysk) dobrze widoczne makroskopowo kryształy pirytu. Są one wielkości do 0,5 mm, dlatego też na fotografiach nie są zbyt wyraźne. Równocześnie powierzchnia każdego z pęcherzyków które wypełniał kalcyt pokryta jest nagromadzeniami minerału o zielonej barwie; obstawiam, że być może seladonitem, bądź którymś minerałem z grupy zeolitów / do weryfikacji.

Połyskujące, bardzo drobne kryształki pirytu w bazalcie

Wypełnienie pęcherzyka pogazowego. Wielkości 3 mm

Seria zbliżeń na dwa ciekawsze kryształy pirytu. Każdy wielkości ok. 0,5 mm:

Takie lokalizacje geoturystyczne jak Bazaltowa Skałka lubię i polecam…niepospolite, nieoczywiste, zaskakujące. Ciekaw jestem czy na przełomie lat ktoś spotkał się z większymi pirytami z tej lokalizacji. Macie jakieś wspomnienia z tego miejsca? A może jakieś okazy? Napiszcie o tym w komentarzu lub „wpisach znad gruzu” w app Daj Kamienia.

Dziewięćsił w Rezerwacie Biała Woda…piękny okaz 🙂

Piotr Zając
realgarblog.com

Literatura:

- Słomka T., et al., 2006: Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce. AGH, Kraków.
- Radwanek-Bąk B., et al., 2009: Georóżnorodność i atrakcje geoturystyczne województwa małopolskiego. Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, Kraków.
- https://www.mindat.org/
- https://www.youtube.com/watch?v=1aCAfc-vvIo&ab_channel=MrTadec