Dydaktyka
-
Pierścienie lieseganga
Pierścienie lieseganga (pierścienie dyfuzyjne) to nazwa zazwyczaj koncentrycznych pasów, złożonych głównie ze związków żelaza, występujących w wietrzejących skałach. Nazwane zostały od ich odkrywcy, niemieckiego chemika, Raphaela Eduarda Lieseganga. Pierścienie lieseganga wyraźnie korelujące z układem spękań w skale po których rozchodziła się infiltrująca skałę woda. Los Barrios de Luna w prowincja León w Hiszpanii, fot. użytkownika PePeEfe, Wikimedia Commons, użyta na licencji CC BY-SA 3.0 Pierścienie te najczęściej tworzą się w skałach osadowych, aczkolwiek spotykane są również dość często w niektórych skałach magmowych; teoretycznie możliwe jest ich powstanie w dowolnej porowatej skale drobnoziarnistej. Porowatość skały pełni tu rolę kluczową, gdyż pozwala na dość swobodne wnikanie wody transportującej związki chemiczne wgłąb skały…
-
Arkoza kwaczalska
Arkoza (piaskowiec arkozowy, piaskowiec skaleniowy) to okruchowa skała osadowa stanowiąca odmianę piaskowca zasobnego w skalenie. W takim piaskowcu obok dominujących w jego budowie ziaren kwarcu, znajdują się ziarna skaleni w ilości powyżej 20%. Podział osadów klastycznych w zależności od stosunku ilościowego składników mineralnych (kwarcu, skalenia itd.)(Książkiewicz 1968). Arkozy powstają w środowisku lądowym, w warunkach klimatu suchego lub zimnego. Na największą skalę powstają na przedpolu świeżo wypiętrzonych masywów górskich, w procesie wietrzenia granitów lub gnejsów. Tworzeniu arkoz sprzyja krótki transport, gdyż w czasie dłuższego transportu skalenie mogą ulec roztarciu i rozkładowi (Książkiewicz 1968). Piaskowiec arkozowy – arkoza kwaczalska w wąwozie Gródek. Kwiecień 2021 roku Arkoza kwaczalska Główne i najbardziej typowe odsłonięcie…
-
Maficzne minerały
Minerały maficzne, minerały ciemne (eng. mafic minerals) – barwne bądź zabarwione minerały mające wpływ na ogólną barwę skały. Objętościowy udział minerałów ciemnych w skale pozwala na wyznaczenie tzw. wskaźnika barwy M’, będącego podstawą do nadawania niektórym skałom magmowym i metamorficznym przedrostków: mela- (ciemniejszy od typowej) i leuko- (jaśniejszy od typowej), np. meladioryt, leukogranit itd. Dobrymi przykładami minerałów maficznych są: amfibole granaty pirokseny tytanit miki cyrkon oliwiny apatyt, itd. Hornblendyt pochodzący z Lubachowa. Ultramaficzna skała magmowa (zbudowana niemal wyłącznie z minerałów maficznych – amfiboli szeregu hornblendy) Ze względu na zawartość minerałów maficznych M’, zgodnie z ustaleniami
-
Minerały metamiktyczne
Minerały metamiktyczne (eng. metamict minerals) stanowią klasę minerałów amorficznych (bezpostaciowych) które początkowo były krystaliczne, a utraciły swoją strukturę krystaliczną na skutek uszkodzeń radiacyjnych z rozpadów promieniotwórczych. Degradacja struktury krystalicznej spowodowana jest obecnością w jej obrębie pierwiastków promieniotwórczych takich jak uran lub tor. Dobrymi przykładami faz metamiktycznych są: Allanit Cyrkon Gadolinit Fergusonit Rinkit Samarskit Toryt Tytanit Minerał metamiktyczny: Fergusonit-(Y). Skupienie wielkości ok. 8 mm. Okaz poch. z pegmatytu Skalnej Bramy w Szklarskiej Porębie (oś. Kasprowicza). Kol. Piotr Zając Pomimo że początkowo minerały metamiktyczne posiadały formę krystaliczną,
-
Basen sedymentacyjny
Basen sedymentacyjny (eng. sedimentary basin) jest strukturalną depresją skorupy ziemskiej (zwykle o reliefie >1) stanowiącą dla geologów tzw. „podłoże ekonomiczne”. Jest miejscem intensywnej sedymentacji osadów – gromadzenia się luźnych utworów (utworzonych przez procesy wietrzenia i erozji) w wyniku transportu przez wodę płynącą, wiatr czy lodowiec. Nauka zajmująca się badaniem basenów sedymentacyjnych (procesy sedymentacyjne, budowa osadów, środowisko sedymentacji) to sedymentologia. Baseny sedymentacyjne tworzą się na krawędziach i w obrębie płyt w wyniku tektoniki kier (płyt) kontynentalnych. Powstają w konsekwencji tektonicznego cyklu Wilsona – cyklu superkontynentalnego (powstawanie/zamykanie oceanu). Są również produktem czterech głównych procesów subsydencji tektonicznej. Podłożem (podścieleniem) bs. najczęściej są skały krystaliczne, czyli tzw. fundament krystaliczny. Dominujące procesy subsydencji tektonicznej (pogłębiania…
