UKRAIŃSKIE MINERAŁY z rosyjskim atakiem w tle

W ostatnich godzinach Europa wstrzymała oddech obserwując wydarzenia rozgrywające się na terytorium Ukrainy. Po tygodniach zastraszania i rozmieszczania wojsk, armia Putina w niespełna półtorej doby dociera do Kijowa uderzając w Stolicę Ukrainy ciężkim ostrzałem rakietowym. Obserwujemy to co się dzieje, z niedowierzaniem każdy z nas zadaje sobie pytanie dlaczego doszło do tego aktu rosyjskiej agresji i jaki jest jego cel. Jaka jest cena ludzkiego życia? Pytania padają, ale odpowiedzi nie ma. Jedno jest pewne – zdobywając Kijów i podporządkowując sobie ukraińskie rządy Rosja zyskuje (a raczej kradnie) ogromne ilości zasobów naturalnych.

Rozmieszczenie zasobów mineralnych na Ukrainie
Źródło: Infografika UKRINFORM – przetłumaczone.

Powołując się na dane z Ukraińskiego Instytutu Przyszłości (UIP)*, Ukraina dysponuje około 20 000 złożami 117 rodzajów kopalin. Z tego znaczenie gospodarcze mają 8172 złoża 94 kopalin, a surowce pozyskuje się z niespełna 3000 złóż. Wycena tych zasobów waha się od 3 do 8 bilionów dolarów. Można tutaj wymieniać m.in. paliwa kopalne (w tym trzecie największe na Starym Kontynencie złoża gazu łupkowego), uran, złoto czy tytan. Wśród krajów WNP Ukraina zajmuje pierwsze miejsce pod względem zasobów rud manganu i germanu, drugie pod względem zasobów węgla, rud żelaza i metali ziem rzadkich. Posiada również unikalne złoża berylu, cyrkonu, tantalu i fosforu. Zasoby litu oraz uranu na Ukrainie są największymi w Europie. Zidentyfikowane zasoby uranu wynoszą 223620 tU, a Ukrainę uznaje się za dziewiątego największego producenta uranu na świecie.

Rozmieszczenie zasobów uranu na Ukrainie (Departamentu Energii Jądrowej ME 2015).

To jednak nie wszystko, a raczej jeszcze wiele można dodać. By móc się rozwijać Ukraina musi wykorzystywać swoje zasoby mineralne. Potrzebne są nowe technologie i duże inwestycje. Teraz to co może stanowić o rozwoju tego Państwa, może wpaść w rosyjskie ręce.

Poniżej zamieszczamy przegląd ciekawszych naszym zdaniem złóż dostarczających zarówno ważnych pod kątem przemysłowym surowców mineralnych, jak i dobrze znanych nam kolekcjonerom wysokiej jakości okazów. Na podstawie krótkich opisów i fotografii spróbujemy zobrazować z jakimi skarbami mamy do czynienia. Do wszystkich lokalizacji podajemy odnośniki do mindat, celem ich przybliżenia.

Pegmatyty Wołodarska na Wołyniu

Światowej klasy heliodory, akwamaryny, topazy (w tym dwukolorowe), kwarce dymne oraz rzadsze minerały jak fenakit. Dodatkowo w rejonie Wołynia oraz ogólnie w okręgu Żytomierskim zlokalizowane są liczne złoża anortozytów zbudowane głównie z labradoru, z piękną iryzacją (labladorescencją), w tym także kryształy zonalne. Anortozyty tego obszaru są również źródłem Ilmenitu (ruda tytanu), który odzyskiwany jest ze złóż wtórnych (osadowych), głównie w postaci piasków (np. Irszańsk).
Godne odwiedzenia jest miejscowe muzeum z obłędnymi okazami heliodorów i akwamarynów.

Okaz heliodoru z Wołodarska Wołyńskiego. Okaz prezentowany na Giełdzie Biżuterii i Minerałów MGBiM w Krakowie w 2020 roku.

Topaz z inkluzjami fluorytu z Wołodarska Wołyńskiego. Okaz prezentowany na Giełdzie Biżuterii i Minerałów MGBiM w Krakowie w 2015 roku.

Okazy labradoru z ukraińskiego Dobrynia w kolekcji Grzegorza Słowika.

Złoża żelaza z rejonu Krzywego Rogu

Bardzo bogate i jedne z największych złoża BIF-ów (ang. Banded Iron Formation) wieku archaicznego. Skały zbudowane z naprzemianległych warstw czarnego magnetytu / hematytu i czerwonej krzemionki (jaspilit magnetytowo-hematytowy).

BIF z Krzywego Rogu. Kol. P. Zając.

BIF z Krzywego Rogu. Kol. G. Słowik. Wymiary: 70 x 62 x 26 mm.

Złoże grafitu Zavalye

Prawdopodobnie największe złoże grafitu w Europie w obrębie skaolinityzowanych gnejsów wieku prekambryjskiego. Dodatkowa źródło granatów oraz kolekcjonerskich okazów groutytu (wodorotlenek Mn, polimorficzny z manganitem i feitknechtytem).

Grafit z Zavalye. Wymiary: 62 x 37 x 26 mm, x 8 mm. Kol. G. Słowik.

Grafit z Zavalye. Wymiary: 100 x 77 x 50 mm. Kol. G. Słowik.

Złoże rtęci Nikitovka

Słynne złoże Hg dostarczające (działalność górnicza 1885-1994) wysokiej klasy okazów cynobru (piękne bliźniaki penetracyjne) oraz antymonitu.

Cynober z kwarcem z Donbassu (złoże Nikitovka). Wymiary: 22 x 14 x 11 mm. Kol. G. Słowik.

Borysław w okręgu Lwowskim

Historycznie część Galicji, gdzie od 1854 r., wydobywano ozokeryt (Wosk Ziemny). Znane są stąd chyba największe okazy tej substancji mineralnej.

Ozokeryt z Borysławia. Kol. P. Zając.

Złoża osadowe Fe półwyspu Kercz (Krym – pod okupacją Rosyjską)

Złoża znane wśród kolekcjonerów, głównie z pięknych okazów vivianitu, anapaitu, santabarbaraitu oraz rodochrozytu i barytu, które wypełniają lub niekiedy całkowicie zastępują muszle małży bądź ślimaków.

Anapait z półwyspu Kercz. Kol. G. Słowik. 24 mm.

Santabarbarait z półwyspu Kercz. Okaz prezentowany na Giełdzie Biżuterii i Minerałów MGBiM w 2018 roku.

Vivianit wypełniający wnętrze skorupy małża. Okaz prezentowany na Giełdzie Biżuterii i Minerałów MGBiM w 2018 roku.

Złoża Zn-Pb rejonu Nagolnyi Kryazh

Znane są z pięknych okazów boulangerytu, często tworzącego inkluzje w krysztale górskim lub przeświecających sfalerytach.

Złoża złota rejonu Zakarpacia

Epitermalne złoża Au (oraz Ag, Zn i Pb) rejonu Beregovo i Muzhijevo, znane z ładnych okazów wurtzytu oraz jedna z lokalizacji typowych (ang. Co-Type Locality) dla ałunitu. Historia górnictwa sięga tu XII wieku.

Wurtzyt z Muzhijevo-Beregovo, Zakarpacie. 58 mm. Kol. G. Słowik.

Innym ciekawych przykładem złóż Au tego regionu jest złoże Saulyak w okolicy wsi Dilove, gdzie złoto występuje w postaci rodzimej oraz tellurków (głównie calaveryt – AuTe₂)

Warto wspomnieć o historycznych złożach zapadliska przedkarpackiego: siarki rodzimej (Yavorovskoe) oraz soli (złoże Kalusz, rejon Iwano-Frankowska) oraz takich ciekawostkach jak pole złożowe Perzhanskoe – złoże Be-REE z rzadkimi fluorkami; okolice miejscowości Olenevo (Zakarpacie), które jest lokalizacją typową (ang.Type Locality) dla Karpatytu (C₂₄H₁₂ – minerał organiczny) czy złoża uranu i żelaza Żółte Wody, które jednak mimo, że istotne jest dość mało znane.

https://www.mindat.org/loc-158575.html – złoże Yavorovskoe
https://www.mindat.org/loc-4600.html – złoże Kalusz
https://www.mindat.org/loc-126163.html – złoże Perzhanskoe
https://www.mindat.org/loc-25166.html – Olenevo
https://www.mindat.org/loc-277344.html – Żółte Wody.

Halit z Kalusz. Kol. Muzeum Geologiczne WGGiOŚ AGH.

*Anatoliy Amelin, dyrektor ds. programów ekonomicznych w Ukraińskim Instytucie Przyszłości (UIP). Wpis w mediach społecznościowych z dn. 22 listopada 2020 r.

Grzegorz Słowik i Piotr Zając
realgarblog.com

Poznaj więcej wpisów na blogu REALGAR:

RZADKIE I NIEZBĘDNE. O zastosowaniach niektórych metali ziem rzadkich

Metale ziem rzadkich to grupa 17 pierwiastków chemicznych, występujących w minerałach m.in. takich jak: monacyt, bastnäsyt i ksenotym. Są to minerały niekoniecznie stawiane… ← Czytaj więcej

ODRA. Katastrofa ekologiczna, a wody kopalniane

Wody kopalniane odprowadzane są do wód powierzchniowych, a ich głównymi zlewiskami są rzeki Wisła i Odra. Raport Departamentu Ochrony Środowiska i Budownictwa… ← Czytaj więcej

• • Wydobycie i produkcja uranu. Program jądrowy na Ukrainie. Publikacja Departamentu Energii Jądrowej ME. 2016. https://www.gov.pl/web/aktywa-panstwowe/publikacja-wydobycie-i-produkcja-uranu-program-jadrowy-na-ukrainie-3
  • https://www.ukrinform.ru/rubric-other_news/1477345-poleznie_iskopaemie_ukraini_infografika_1506730.html
  • https://focus.ua/opinions/467984-chastica-rodiny-skolko-stoit-vasha-dolya-v-nacionalnom-bogatstve-ukrainy-i-chto-s-neyu-delat
  • https://www.mindat.org