Artykuły
-
SALINA. Sól po rumuńsku
Pierwsze skojarzenia z Rumunią? Dracula, siedmiogrodzkie kościoły warowne, drewniane cerkwie Marmaroszu i Bukoviny, trasa Transfogaraska czy folkowa muzyka Sandu Ciorba? Dla mnie osobiście będzie to potężny, tysiąckilometrowy Łuk Karpat. Jakiś czas temu zachęcałem Was do podróży do czeskiej Ostrawy, gdzie można zobaczyć karbońskie pokłady węgla na powierzchni ziemi. Dziś zapraszam na wycieczkę nieco dalszą, ale równie „przyziemną”. Dziś chcę Wam skojarzyć Rumunię z solą. Czas polizać solne wzgórza. Rumunia nie wyróżnia się jako kraj o szczególnie bogatych zasobach ewaporatów. Zasoby bilansowe Rumunii to ok. 12 mld ton soli kamiennej, co przy rocznym wydobyciu 2 mln ton (2018 r), zaspokaja zasoby tego kraju na setki lat (dla porównania polskie zasoby to…
-
RZADKIE I NIEZBĘDNE. O zastosowaniach niektórych metali ziem rzadkich
Trzy literki kształtujące naszą rzeczywistości: REE – Metale ziem rzadkich są kluczowe w nowoczesnych technologiach. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy, jak często z nich korzystamy i jak wyglądałby bez nich nasz świat. Rozwój technologii z zastosowaniem REE, który rozpoczął się od lat 60 XX wieku, przyczynił się do zwiększenia efektywności, oraz poprawy jakości naszego życia. Od tego czasu metale ziem rzadkich stanowią motor w rozwoju społeczeństw i gospodarek państw. Można tutaj chociażby przytoczyć słowa Prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa, który w ostatnich dniach odniósł się do surowców Ukrainy: Wniosek nasuwa się jeden. Kto nimi dysponuje, oraz ma kontrolę nad wydobyciem metali ziem rzadkich, ma władzę i dyktuje warunki. Metale…
-
MIEDZIANKA. Wieś, która jest, jakby jej nie było
Na pewno każdy kolekcjoner minerałów słyszał o niemieckim Kupferbergu k. Rudaw Janowickich na Dolnym Śląsku. Miedzianka, dawny ośrodek złóż rud miedzi, cynku, srebra i uranu do dziś fascynuje i budzi ogromne zainteresowanie wśród geologów, kolekcjonerów i poszukiwaczy minerałów. Liczne minerały kryją nie tylko piękno, ale również bogatą historię; opowiadają o minionych czasach i miejscu, które istnieje tak, jakby go nie było. Historia Historia nie wsi, a dawnego miasta sięga XIII wieku (chociaż niektóre źródła podają nawet XII wiek), kiedy to zostały odkryte, a później wydobywane tutaj rudy srebra. Wraz z rozwojem górnictwa, miasto zaczęło się rozwijać. Wybudowano wtedy nowe domy, karczmę, dwa kościoły, a w XV wieku został otwarty nawet…
-
Niezbyt głębokie pokłady węgla
Kiedy zaczęło się wydobycie węgla na ziemiach polskich? Trudno o jednoznaczną odpowiedź. Czy historię górnictwa węglowego należy datować od 1627 roku, gdy to rozpoczęto wydobycie w Tenczynku? A może w 1543 roku, gdy Jan Giertaowski otrzymał w Rudzie (obecnie Śląskiej) przywilej górniczy i rozpoczął fedrowanie? A może, jak podają inne źródła, w 1540 roku, gdy głębiono już kopalnie? Czy jeszcze w XIV wieku, gdy wydzielono Góry Luszowskie jako osadę górniczą (obecnie część Trzebini)? Może pójdziemy o krok dalej i przyjmiemy, że wydobycie węgla rozpoczęło się jeszcze za Bolka II [3]? Najzgrabniej odpowiedzi na to pytanie udzielił J. Pierniarczyk w swojej „Historii górnictwa i hutnictwa na Górnym Śląsku” w 1933 roku:…
-
DUNABYL. Największa katastrofa ekologiczna w Dunaju i Cisie
Początek końca XX wieku w Europie zapisał się w historii kontynentu jako okres drugiej największej, po czarnobylskiej, katastrofy ekologicznej. W deszczową noc z 30 na 31 stycznia 2000 roku rozmokłe obwałowania zbiorników poflotacyjnych w północnorumuńskiej Baia Mare pękły zalewając toksycznymi ściekami niewielką rzeczkę Lapus przepływającą w bezpośredniej bliskości osadników. Chemikalia spłynęły następnie do Cisy oraz Dunaju, zatruwając obie rzeki bogatą paletą toksycznych związków i metali ciężkich. Geologiczne podłoże górnictwa Zarówno rzeźba terenu jak i geologia Rumunii jest definiowana przez Łuk Karpat. Te młode góry orogenezy alpejskiej oddzielają Siedmiogród od Wołoszczyzny oraz Mołdawii. Wschodnia część Łuku, o zbliżonym do południkowego przebiegu dzieli się na 3 zasadnicze części: wschodnią – o klasycznej,…
-
LIBIĄSKIE KAMIENIOŁOMY. Historia zapisana w skałach
Chociaż od ponad wieku Libiąż w województwie małopolskim kojarzony jest z górnictwem węglowym, to na terenie tego miasta również od ponad stu lat działa kamieniołom. Wydobywany w nim kamień to triasowy dolomit, wykorzystywany głównie w budownictwie jako elementy fasad, przy budowie dróg, nasypów kolejowych, oraz jako mączka dolomitowa w rolnictwie. Tekst Pawła Siudy Kiedy w dziewiętnastym wieku prowadzono przez Libiąż kolej łączącą Wiedeń z Krakowem i dalej ze Lwowem, z terenu obecnego kamieniołomu – kopalni dolomitu Libiąż pozyskiwano kamień. Wybudowano z niego nasyp na którym układano tor, oraz wszelkiego rodzaju mosty, przyczółki wiaduktów i przełazki na trasie torowiska. Od tego czasu niewiele się zmieniło i kamień dolomitowy z tego kamieniołomu…
-
UZBORNIA I MUROWIANKA. Bocheńskie wspomnienie o gipsie
Dawno, dawno temu, kiedy byłem jeszcze dzieckiem… Nie, nie będę Wam streszczał mojego życiorysu, natomiast chciałem wspomnieć o pewnych miejscach z którymi miałem do czynienia jako dziecko i taki…dorastający małolat. Chodzi o miasto Bochnia i dwa miejsca z nim związane: wzgórze Uzbornia oraz Murowianka. Miejsca pełne gipsu i wspomnień. Tekst Mariusza Jodłowskiego Jakiś czas temu udało mi się po latach odwiedzić Bochnię w celu rozpoznania i ewentualnego ponownego pozyskania okazów. Obudziło to we mnie echa z dawnych czasów, kiedy to beztrosko plątałem się po obu tych miejscach, nie mając świadomości z czym mam do czynienia (a tym bardziej o minerałach tam występujących). Do tego jeszcze wrócę w dalszej części tekstu,…
-
Siarkowe piekło Gór Kelimeńskich
W południowej części rumuńskiego okręgu Suczawa rozpościerają się bardzo interesujące, choć niezbyt znane w Polsce góry. Daleko im do popularności jakimi cieszą się Góry Rodniańskie, Fogaraskie, Bucegi czy Marmaroskie. Są jednak niezwykle interesującą destynacją pod względem przyrodniczym, krajoznawczym a także – geologicznym. Mowa o Munţii Călimani. Góry Kelimeńskie Stanowią one część łańcucha wulkanicznego rozciągającego się po wewnętrznej stronie Karpat Wschodnich, w strefie kontaktu pomiędzy obniżeniami Siedmiogrodu i Panonii. Intensywna aktywność tektoniczna neogenu związana z orogenezą alpejską, doprowadziła do intensywnego wulkanizmu i w konsekwencji ogromnych nagromadzeń law bazaltowych i andezytowych, rozciągających się na długości 450 km (z czego 375 km na terytorium Rumunii). Cały obszar Gór Kelimeńskich pokrywały stratowulkany, stąd profil…
-
Poszukiwania minerałów na stepach środkowego Kazachstanu. Część 1 – na wschód od Karagandy
Kazachstan to niezwykły kraj. Byłem tam trzy razy w poszukiwaniu interesujących obiektów kolekcjonerskich. Piękny, ale nie każdemu się spodoba, z różnych powodów, o których dalej. Pierwszy raz byłem w Kazachstanie tranzytem, jeszcze jako doktorant AGH, jadąc pociągiem relacji Jekaterinburg-Biszkek w Kirgizji. Kraj ten zapamiętałem jako mało przyjazny, bardzo wielki i nudny – stepy, sucho, gorąco w lecie 40oC, problemy z wodą, korupcja, pijani Kazachowie, służby ochrony kolei, które bez tzw. „dodatkowej opłaty” potrafiły zabrać paszport i wysadzić w stepie obcokrajowców itp. wrażenia i sytuacje. Ale nie chcę nikogo straszyć. Z drugiej strony kraj ten przyciągnął mnie, stąd kolejne dwa wyjazdy w 2016 i 2017 roku. roku. Kraj wielki, z ciekawą…
-
ISLANDIA – Od wulkanów do minerałów
„Wycieczka do krainy ognia i lodu, Islandia” to chyba znane wszystkim, dość mocno oklepane już hasło biur podróży. Planując podróż na Islandię nie sposób prędzej czy później się z nim nie zderzyć. Jest ono nie tylko popularne, ale również zawiera obraz tego, co najbardziej charakterystyczne dla Islandii. Dla nas, geologów, jest to jednak wyprawa o nieco innym wymiarze, bo Islandia to również (a może przede wszystkim) kraina w której rodzi się Ziemia. Natura sprawia, że możemy tam być naocznymi świadkami tych narodzin, poczuć bijący z jej wnętrza żar, oraz zapach siarkowych wyziewów, a także stanąć jednocześnie na dwóch płytach kontynentalnych. Wyprawa w takie miejsca to oczywista gratka dla każdego pasjonata…
